MINI LINUX NA STARY KOMPUTER

W poszukiwaniu zamiennika Windowsa XP...

Kryteria są następujące: ma być jak najszybszy, łatwy w obsłudze, działać na starym komputerze, pozwalać na typową pracę: internet z Youtube, office i t.d...
Stary komputer: procesor 32-bitowy, brak obsługi SSE2, ok. 1 GB RAM

Generalnie są to parametry wystarczające do normalnej pracy, jednak jest to coraz trudniejsze, ponieważ producenci celowo zmuszają nas do wymiany sprzętu (i oprogramowania) na nowszy, mimo że stary teoretycznie był by w zupełności wystarczający. Główna różnica między wersjami starymi a nowymi jest taka, że nowe są wolniejsze i bardziej wymagające, często też bardziej "pokręcone". Aktualnie dotyczy to prawie każdej dziedziny życia.
Największy problem jest z przeglądarkami internetowymi - mocno obciążają system, nowe wersje nie działają na starych komputerach, a stare nie obsługują np. Youtube.

Więc od razu odpowiadam: najlepszym zamiennikiem Windowsa XP jest... Windows 7. Mimo że wolniejszy i bardziej wymagający, to i tak jest pod tym względem lepszy od Linuksów. Istnieją jego nieoficjalne odchudzone wersje LITE (raczej w wersji angielskiej), podobnie jak w przypadku XP (również polska), zajmujące mniej zasobów, zwłaszcza dyskowych.

Kłamstwem jest, że Linux jest szybszy od Windowsa. Nie znalazłem "pełnoprawnej" dystrybucji porównywalnej pod względem szybkości i wymagań z Windows 7, o XP nie wspominając...
Nie jest też prawdą, że XP jest już bezużyteczny. Nadal działają na nim programy antywirusowe, w tym darmowe, np. Panda. W starszych wersjach przeglądarek, np. Chrome wer. 49, wyświetla się zdecydowana większość stron i filmów z Youtube. Z powodzeniem można używać starszych programów typu OpenOffice, AbiWord, czy jeszcze starszych jak Lotus Smart Suite działających błyskawicznie, a posiadających wszystkie funkcje wymagane przez przeciętnego użytkownika.

Pomimo tego przedstawię kilka propozycji ze świata Linuksa, które najbardziej mi się spodobały. Testy były przeprowadzane na prawdziwych maszynach, nie wirtualnych, jak większość innych w internecie.

Zacznę od najmniejszych:

Damn Small Linux

Jeden z pierwszych mini Linuksów. Zajmuje ledwie 50 MB i zawiera sporo programów okienkowych. Nie jest już rozwijany, ale może służyć np. za serwer.

 

Nanolinux

Podobny do DSL i tylko 14 MB !

 

Tiny Core Linux

Kolejny oparty na Damn Small Linux (DSL), na którym nadal da się pracować mając bardzo mało pamięci. Testowałem wersję Plus na starym laptopie Acer TravelMate 8100 512 MB pamięci. Obsługa nie jest prosta, ale udało się uruchomić WI-FI i zainstalować jakiś starszy Chrome. Da się przeglądać strony. System jest szybki, w całości ładuje się do RAM, do której można też załadować podstawowe programy.

SliTaz

Interesująca dystrybucja dla starych komputerów i pamięci przenośnych. Zajmuje tylko 50 MB, zawiera podstawowe oprogramowanie. Repozytorium zawiera klon Chrome o nazwie Iron Browser, chyba nawet udało się odpalić Youtube. Pojawiały się jednak problemy, wymaga dopracowania.

Slax

Oparty na Debianie, zajmuje ok. 300 MB z przeglądarką Chromium i kilkoma narzędziami okienkowymi. Prosty interfejs graficzny. Nie udało mi się uruchomić żadnej sensownej przeglądarki internetowej działającej na starym komputerze, na P4 2.4 z 1 MB RAM (obsługuje SSE2) działa Chromium z Youtube.
Dostępna jest też starsza wersja oparta na Slackware z pulpitem KDE i większą liczbą programów okienkowych wyglądająca całkiem przyjemnie. Dodatkowe moduły można pobrać ze strony: https://www.slax.org/modules.php
Podobnie jak większość mini-linuksów przeznaczony jest głównie do instalacji na pendrajwie lub LIVE CD.
Wersja oparta na Slackware jest niezależnie rozwijana przez innych autorów pod nazwą Porteus.

Puppy Linux / X-Slacko

Puppy Linux jest najbardziej znanym mini Linuksem. Występuje w wielu odmianach. Mimo małych rozmiarów jest to prawie pełnoprawny Linux, zawiera sporo oprogramowania i sterowników. Użytkownikom Windowsa polecam wersję X-Slacko - jedną z najszybszych i najłatwiejszych w obsłudze, opartą na Slackware i zawierającą pulpit Xfce. Jest chyba najlepszym zamiennikiem Windowsa XP w tym zestawieniu, jednak nie pozbawionym wad. Na niektórych komputerach (chyba właśnie starszych) nie wyświetlają się ikony systemu. Najwięcej używałem go na trochę lepszym komputerze - 2-rdzeniowym z pamięcią 2 GB. Wraz z systemem instaluje się przeglądarka Pale Moon, można doinstalować starszego Chrome i najnowszego Firefoksa (nie wiem czy zadziała na starym komputerze), jednak żadna z tych przeglądarek nie działa bezbłędnie w tej konfiguracji, choć większość stron się wyświetla. Dokuczliwy jest też błąd powodujący, że za każdym razem po starcie systemu trzeba przestawiać klawiaturę na polską (wejść do panelu konfiguracji), by używać polskich liter.
W związku z tym używanie go jako jedynego systemu jest dyskusyjne. Można polecić zainstalowanie obok Windowsa XP i używanie np. do przeglądania stron, które w XP już nie działają.
Interesująca jest odmiana X-Slacko Slim, podobno akceptuje pakiety innych dystrybucji. Zachęcam też do sprawdzenia starszych wersji Puppy, jak Racy, czy Puppy Arcade (zawiera emulatory starych komputerów).

Średnie (oparte na Debianie):

Q4OS

System tworzony właśnie z myślą o użytkownikach Windowsa, jednak nie tak szybki (choć szybszy od większości opartych na nowym Debianie) i w wielu aspektach obsługa różni się od windowsowej, więc może sprawiać problemy. Ja miałem np. problemy z odczytem windowsowych dysków (dołączonych już po instalacji systemu), czy sterownikami do niektórych urządzeń.

MX Linux / antiX Linux

MX Linux jest interesującą, pełnoprawną dystrybucją, szybszą od popularnego Ubuntu.
Antix jest odmianą przeznaczoną dla starszych komputerów, ale nie wydaje się wyraźnie szybszy od MX, na starych komputerach internet "zamula". Raczej wymagana jest większa ilość pamięci.

Pojawił się komentarz na jego temat, a tak sie składa, że akurat chciałem przetestować wersję 19.3 na trochę szybszym komputerze z AMD II X2 i 2 GB RAM. Wersja 32-bitowa wogóle się nie zainstalowała. Wersja 64-bitowa działała początkowo dobrze, ale po wyłączeniu komputera nie chciała się ponownie uruchomić... Nie sądzę też by był szybszy od Puppy, nie wspominając o Tiny, myślę że nawet będzie wolniejszy od większych dystrybucji opartych o Slackware. Aktualnie próbuję Slackera, na razie mam problem z zainstalowaniem drukarki pod LPT.

SPARKYLINUX

Pełnoprawna i szybka dystrybucja. Wersję z Openbox uruchomiłem na Pentium 4 2.4, doinstalowałem przeglądarkę Pale Moon i działa Youtube. Wersję Xfce testuję na AMD X2, działa bez problemu z nowym Firefoksem. Zapowiada się obiecująco, choć posiada jeszcze pewne wady i niedociągnięcia, np. brakuje niektórych podstawowych katalogów w ścieżce domyślnej PATH. Wydłużył się też czas uruchamiania systemu i dość szybko wypełniało się miejsce na dysku (zapewne przez ciągle aktualizacje), a po jego zapełnieniu system się rozsypał. Mimo pewnych wad zrobił na mnie najlepsze wrażenie spośród średnich dystrybucji z tego zestawienia.

 BunsenLabs

Jeden z szybszych opartych na Debianie, choć w Test UFO wykazywał ciut mniej klatek niż Sparky pomimo teoretycznie lżejszego środowiska Openbox, za to ma mniejsze wymagania pamięciowe. System jest okrojony, ale działał bez większych problemów do czasu padnięcia dysku. :)

Recenzja na YT:

https://www.youtube.com/watch?v=l2_PRfcYVno

https://www.youtube.com/watch?v=-WphSyiS-5I

https://youtu.be/oWHvgKX5tTg

Ciekawostki:

AFROS

System operacyjny Atari (TOS) dostępny również na maszynie wirtualnej urachamianej z płyty LIVE CD. Umożliwia uruchamianie oprogramowania Atari ST / Falcon. Można u mnie zamówić komputer z zainstalowanym tym systemem na dysku twardym w cenie ok. 200 zł.
AROS, MorphOS - systemy operacyjne Amigi.
AEROS - hybryda AFROSa i Debiana 6.0.

Parted Magic / GParted

Parted Magic jest specjalistyczną dystrybucją LIVE zawierającą narzędzia dyskowe i podstawowe programy jak przeglądarka internetowa, a nawet zdalny pulpit. System mi się spodobał, jednak używałem starej wersji darmowej, więc korzystanie z przeglądarki było w zasadzie niemożliwe, nowa jest płatna.
Podobny jest darmowy GParted, którego jednak nie testowałem.

Haiku

Ciekawy i szybki system oparty na BeOS, szkoda że wolno się rozwija.

ReactOS

Darmowa wersja systemu zgodnego z Windows. W fazie rozwojowej, ale można już testować.

Pozostałe:

Uważanych za lekkie systemów Peppermint, Lubuntu, Linux Lite, LXLE, Knoppix - nie uważam za szybkie i nadające się do starych komputerów.

Interesujące wydają się Salix, VectorLinux, Bodhi Linux i Zorin OS ale raczej też dla nowszych komputerów.

Podsumowanie

Nadal trudno znaleźć jest Linuksa dorównującego Windowsowi XP pod względem szybkości i łatwości obsługi. Najbliższy wydaje się Puppy, jednak nie jest jeszcze dopracowany, być może należało by przetestować inne jego odmiany... Bardziej dopracowane dystrybucje są wolniejsze i wymagają większej ilości zasobów komputera, najlepszym wydaje się Sparky, ciekawy jest też ascetyczny BunsenLabs.